Towarzystwo Miłośników Ziemi Ostrowskiej

 

 

Śladami „Prymasa Tysiąclecia”

 

Proponujemy całodzienną wycieczkę po Ziemi Ostrowskiej oraz miejscach związanych z Prymasem Stefanem Wyszyńskim. Trasa liczy około 100 km i wiedzie przez miejscowości: Ostrów Mazowiecka – Jasienica – Nowa Złotoria – Zaręby Kościelne  (Kietlanka) – Gąsiorowo – Zuzela – Ołtarze Gołacze – Nur – Gostkowo – Andrzejewo – Paproć Duża – Guty Bujno – Ostrów Mazowiecka. 

 

Jasienica – kościół w stylu neogotyckim pw. św. Rocha, wybudowany w latach 1880-83, z cennymi rzeźbami (Matka Boska z Dzieciątkiem – pocz. XVI w.). Na cmentarzu parafialnym późnoklasycystyczny nagrobek Aleksandra Sekstyna Zaleskiego, grób Wiktora Ignacego Godlewskiego – powstańca z 1863 r. zesłańca, przyrodnika i współpracownika B. Dybowskiego, oraz ks. płk Antoniego Warakomskiego – legendarnego kapelana Brygady Podhalańskiej i PSZ na Zachodzie.

 

Nowa Złotoria – miejsce dawnego (od XV w.) dworu myśliwskiego biskupów płockich. Po powstaniu styczniowym dobra te otrzymał jako majorat carski generał Apostoł Spirydonowicz Kostanda za zasługi w tłumieniu polskiego zrywu niepodległościowego. W Polsce Niepodległej, majątek stał się własnością państwa, zarządzaną przez byłego legionistę Tadeusza Podbielskiego, który w roku 1933 wybudował tutaj dworek.

 

Zaręby Kościelne – miejscowość założona w początkach XV w. przez rycerza Świętosława z Zarębina na ziemiach nadanych mu przez księcia Janusza I za zasługi w wojnie z Zakonem Krzyżackim. Barokowy zespół klasztorny o.o. reformatów fundacji kasztelana Szymona Zaręby, wybudowany w latach 1765-1774. W podziemiach oszklona trumna ze zmumifikowanymi szczątkami fundatora. W miejscowości znajduje się druga świątynia – neogotycki kościół filialny p.w. św. Stanisława z lat 1882-1900 wybudowany z polnego kamienia. W ołtarzu głównym – obraz Matki Boskiej Anielskiej z pocz. XVII w. Nieopodal Zarąb znajduje się miejscowość Skłody, należąca kiedyś do rodziny Marii Skłodowskiej –Curie. Jedną z atrakcji Zarąb jest konny Pluton Pospolitego Ruszenia kultywujący tradycje przedwojennego 10 Pułku Ułanów Litewskich, powstały z inicjatywy obecnego proboszcza ks. Andrzeja Dmochowskiego.  

Nieopodal Zarąb, w okolicach Kietlanki, podczas Powstania Styczniowego (13.05.1863r.) miała miejsce jedna z pierwszych w Polsce (a także w Europie) akcja na kolei. Zorganizowana przez powstańców zasadzka na pociąg przewożący carskich żołnierzy, zakończyła się niestety klęską. Zginął dowódca polskiego oddziału płk Ignacy Mystkowski (pochowany na cmentarzu w Zarębach) oraz wielu oficerów i powstańców.

 

Gąsiorowo – na malowniczym nadbużańskim zakolu nazywanym „Carska Łaska” resztki parku z XIX w. Na tych terenach znajdował się dawny obóz letni i poligon artyleryjski wojsk rosyjskich. W roku 1897 przebywał w nim na manewrach car Mikołaj II. Z Gąsiorowa pochodził Ignacy Aldon Onufry Ołdakowski (1785-1821) profesor Liceum Krzemienieckiego i Uniwersytetu Wileńskiego.

 

Zuzela – miejsce urodzenia kardynała Stefana Wyszyńskiego, którego ojciec był organistą w tutejszej parafii. W budynku dawnej szkoły, do której uczęszczał, znajduje się Muzeum Lat Dziecięcych Prymasa Tysiąclecia. Naprzeciwko muzeum, kościół neogotycki (1908-1913) z krzyżem ołtarzowym z roku 1604 i biskupim fotelem  z przełomu XVII-XVIII w. 

 

Nur – jego okolice, to obszar najstarszego osadnictwa w powiecie ostrowskim (ok. 1000 lat p.n.e.). W okresie wczesnego średniowiecza znajdował się tutaj kasztel obronny strzegący wschodnich granic księstwa mazowieckiego. Prawa miejskie Nur otrzymał w latach 1410-1434, następnie był stolicą Ziemi Nurskiej. Miejsce walk podczas szwedzkiego potopu (zniszczenie i upadek znaczenia miejscowości), Powstania Listopadowego (22 maja 1831 r. bitwa z Rosjanami stoczona przez wojska gen. Łubieńskiego) oraz Styczniowego (krzyż na Grodzi w miejscu stracenia współpracującego z powstańcami carskiego żołnierza Adama Szustra). Kościół parafialny z II połowy XIX wieku z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z I poł. XVII w. w ołtarzu głównym. O sławnej i barwnej przeszłości dawnej stolicy Ziemi Nurskiej opowiadają legendy z okresu królowej Bony i potopu szwedzkiego.

 

Gostkowo – przy drodze Czyżew-Szulborze Wielkie znajduje się unikalny kamienny drogowskaz z XIX w. W samej wiosce, nad rzeką znajduje się kamienna figura św. Jana Nepomucena, która wg legendy przypłynęła tu podczas powodzi na pocz. XIX wieku i obecnie chroni mieszkańców Gostkowa od wszelkich złych zdarzeń.

 

Andrzejewo – dawna wieś Wronie założona w XIII w. przez  biskupów płockich. Od roku 1534 miasto o nazwie Andrzejów (od imienia fundatora bpa Andrzeja Krzyckiego). Po powstaniu styczniowym Andrzejewo utraciło prawa miejskie.   Najstarszym zabytkiem miejscowości jest późnogotycki kościół wybudowany w latach 1526-1605 z barokowym ołtarzem z roku 1701 oraz epitafium pisarza nurskiego Szymona Jabłonowskiego z połowy XVII w. W dniach 12-13 września 1939 roku pod Andrzejewem została rozbita w ciężkich walkach z korpusem gen. Guderiana, polska 18 „Żelazna” Dywizja Piechoty. Podczas bitwy andrzejewski kościół pełnił rolę szpitala polowego. Na cmentarzu parafialnym znajduje się mauzoleum kryjące szczątki ponad 450 polskich żołnierzy, a także zbiorowa mogiła żołnierzy AK poległych w czerwcu 1944r. w Czerwonym Borze podczas akcji „Burza”. Nieopodal zabytkowej kaplicy cmentarnej znajduje się grób Julianny Wyszyńskiej – matki Prymasa Tysiąclecia.   

 

Paproć Duża – wieś w powiecie zambrowskim leżąca w odległości 5 km od Andrzejewa. Po rozbiorach Polski, miejsce osiedlania się licznych kolonistów niemieckich, po których pozostał do dziś charakterystyczny i rzadko spotykany układ przestrzenny zabudowy (po okręgu). W centrum wsi znajdował się kościół ewangelicki, w którym 15 lipca 1899 r. zawarli związek małżeński Maria z Koplewskich Juszkiewiczowa i Józef Piłsudski. Po II wojnie światowej świątynie rozebrano gdyż groziła zawaleniem i na jej miejscu wybudowany został kościół katolicki p.w. Miłosierdzia Bożego. Kilkaset metrów od kościoła znajduje się mogiła – kurhan kryjąca prochy polskich żołnierzy poległych w walce z bolszewikami 4 sierpnia 1920 roku.


 

 

Guty Bujno – W lesie nieopodal miejscowości znajduje się miejsce straceń z okresu II wojny światowej. Między innymi miejsce ostatniego spoczynku około 140 mieszkańców Ostrowi, rozstrzelanych przez Niemców w czerwcu 1943 roku, w odwecie za wykonanie przez Armię Krajową wyroku śmierci (25 maja 1943r.) na niemieckim landracie. W lesie między Gutami i Podborzem, na terenie uroczyska „Kamień” znajdował się obóz z polowym szpitalem oraz warsztatami i kuźniami wyrabiającymi broń dla powstańców styczniowych.

 

 

Wkrótce inne propozycje wycieczek…